5.300 Yıllık Gizemi Çözün, 1 Milyon Doların Sahibi Olun

İndus Vadisi Yazısı: Antik Bir Gizem

Bundan 150 yıl önce, günümüzde Pakistan sınırları içinde yer alan Harappa antik kentinde, içeriği henüz tam olarak çözülemeyen bir taş mühür keşfedildi. Bu buluntu, dilbilimciler için adeta bir bulmaca haline geldi ve dünyanın en eski kentsel toplumlarından birinin geliştirdiği yazı sistemi, zamanla hevesli araştırmacılar için büyük bir ödül kaynağı haline geldi. Şimdi, İndus Vadisi Yazısı (IVS) adı verilen bu yazıları çözmeyi başaran kişiye 1 milyon dolarlık bir ödül verileceği duyuruldu.

Harappan Yazısı olarak da bilinen IVS, yaklaşık 5.300 yıl önce Kuzey Hindistan ve Pakistan’ı kapsayan bölgede ortaya çıkan İndus Vadisi Uygarlığı tarafından geliştirilmiştir. Bronz Çağı’nda surlarla çevrili şehirleriyle tanınan bu kültür, arkeologlara yaşam tarzları hakkında çok az ipucu bırakarak, gizemli bir şekilde kaybolmadan önce birkaç yüzyıl boyunca gelişmeye devam etti. IVS’yi gösteren ilk mühür, Hindistan Arkeoloji Araştırmaları’nın kurucusu Sir Alexander Cunningham tarafından 1875 yılında keşfedildi. Bu mühürde, bir boğa resmi ile birlikte iki yıldız ve Cunningham’ın “kesinlikle Hint harfleri değil” şeklinde tanımladığı altı okunamayan karakter yer alıyordu.

O tarihten bu yana, merkezi bir hayvan ve kısa bir karakter dizisi içeren birkaç bin mühür daha bulundu. Genellikle dört ila altı işaretten oluşan bu yazıtların kısa olması, onları yorumlamayı daha da zorlaştırıyor; şu ana kadar bu dili kullanan herhangi bir uzun yazıt bulunamadı. IVS, Mısır hiyeroglifleri gibi diğer antik yazı sistemlerinden farklı olarak, Rosetta Taşı gibi bilinen çok dilli eserlerde yer almadığı için, bu yazının bilinen diğer dillerle karşılaştırılması mümkün olmamaktadır. Ancak, şimdiye kadar bulunan örneklerin çoğu, ticaret için kullanılan küçük çömlekler veya taş mühürlerde görünmektedir; bu da içeriklerinin manevi kavramlardan ziyade sıradan faaliyetler ve işlemlerle ilgili olabileceğine işaret ediyor.

Gizemi Çözene 1 Milyon Dolar Ödül

Hindistan’ın Tamil Nadu eyaletinin başbakanı Muthuvel Karunanidhi Stalin, araştırmacıların bu antik kodu çözmesini daha fazla beklemek istemediğini belirterek, “Arkeoloji uzmanlarını memnun edecek şekilde yazıyı çözen kişi veya kuruluşlara 1 milyon dolar nakit ödül” vereceğini açıkladı. Eğer şanslıysak, bu ödül, 2023 yılında başlatılan ve MS 79’da bir volkanik patlama sonucu Pompei ile birlikte yok olan Herculaneum’da bulunan kömürleşmiş parşömenler üzerindeki antik yazıyı ortaya çıkarabilen kişilere sunulan benzer ödüllerle birlikte anılabilir.

Vezüv parşömenleri örneğinde, yazılar bilinen bir dilde (Latince) bulunmuştu, ancak yanardağ patlaması sonucunda ortaya çıkan yoğun ısı nedeniyle karbonize olarak okunamaz hale gelmişti. Yarışmanın düzenlenmesinden bir yıl sonra, metni parşömenlere zarar vermeden ortaya çıkarmak için yapay zeka kullanan bir katılımcı ekibi, yemek yeme zevki hakkında felsefi düşünceler içeren bir pasaj keşfetti ve büyük ödülü kazandı. Eğer Stalin’in yarışmasını kazanan biri de ortaya çıkarsa, bu gelişme, Minoslular tarafından yaklaşık 5.000 yıl önce icat edilen gizemli “Linear A” yazı sistemi gibi, diğer benzer şekilde eski ve çözülememiş yazıların çözülmesine yönelik vatandaş bilimi girişimlerine ilham verebilir.