
Harappa Antik Kenti ve İndus Vadisi Yazısı
Yaklaşık 150 yıl önce, günümüzde Pakistan sınırları içinde yer alan Harappa antik kentinde, içeriği henüz anlaşılamayan bir taş mühür keşfedildi. Bu keşif, dilbilimciler için çözülemeyen bir bulmaca haline gelerek, dünyanın en eski kentsel toplumlarından birinin geliştirdiği yazı sistemini anlamak için büyük bir arayışa yol açtı. Şimdi ise, bu dili çözme kararlılığındaki yetkililer, İndus Vadisi Yazısı (IVS) olarak adlandırılan bu eski yazıları çözene 1 milyon dolarlık ödül vereceklerini duyurdular.
Harappan Yazısı olarak da bilinen IVS, yaklaşık 5.300 yıl önce Kuzey Hindistan ve Pakistan’ı kapsayan bölgede ortaya çıkan İndus Vadisi Uygarlığı tarafından geliştirilmiştir. Bronz Çağı’nda surlarla çevrili şehirleriyle tanınan bu uygarlık, arkeologlara yaşam tarzlarına dair çok az ipucu bırakarak gizemli bir şekilde ortadan kaybolmadan önce birkaç yüzyıl boyunca gelişimini sürdürdü.
IVS’yi gösteren ilk mühür, Hindistan Arkeoloji Araştırmaları’nın kurucusu Sir Alexander Cunningham tarafından 1875 yılında bulundu. Bu taş levha üzerinde kazınmış olan mühürde, iki yıldız ve Cunningham’ın “kesinlikle Hint harfleri değil” olarak nitelendirdiği altı okunamayan karakterin eşlik ettiği bir boğa resmi yer alıyordu. O zamandan beri, her biri merkezi bir hayvan figürü ve kısa bir karakter dizisi içeren birkaç bin örnek daha keşfedildi. Genellikle dört ile altı işaretten oluşan yazıtların çok kısa olmaları, bu yazının yorumlanmasını daha da zorlaştırdı; çünkü şimdiye kadar bu dili kullanan herhangi bir uzun yazıt bulunamadı.
IVS, Mısır hiyeroglifleri gibi diğer antik yazı sistemlerinden farklı olarak, Rosetta Taşı gibi bilinen çok dilli bir eserde yer almıyor. Bu durum, yazının bilinen diğer dillerle karşılaştırılamaması anlamına geliyor. Ancak, şimdiye kadar bulunan tüm örnekler genellikle ticaret için kullanılan küçük çanak çömlek veya taş mühürlerde bulunmuş olduğundan, bu yazıların içeriklerinin manevi kavramlardan ziyade sıradan faaliyetler ve işlemlerle ilgili olduğu izlenimini veriyor.
Gizemi Çözene 1 Milyon Dolar Ödül
Görünüşe göre araştırmacıların bu antik kodu çözmesini daha fazla beklemek istemeyen Hindistan’ın Tamil Nadu eyaletinin başbakanı Muthuvel Karunanidhi Stalin, “arkeoloji uzmanlarını memnun edecek şekilde yazıyı çözen kişi veya kuruluşlara 1 milyon dolar nakit ödül” vereceğini duyurdu. Eğer şanslıysak, bu ödül, 2023’te başlatılan ve MS 79’da bir volkanik patlama sonucu Pompei ile birlikte yok olan Herculaneum’da bulunan bir dizi kömürleşmiş parşömen üzerindeki antik yazıyı ortaya çıkarabilen herkese benzer ödüller sunan Vezüv Yarışması kadar başarılı olacaktır.
Vezüv parşömenleri örneğinde, yazılar bilinen bir dildeydi (Latince) ancak yanardağın patlaması nedeniyle ortaya çıkan yoğun ısıdan dolayı karbonize olarak okunamaz hale gelmişti. Yarışmanın düzenlenmesinden bir yıl sonra, metni parşömenlere zarar vermeden ortaya çıkarmak için yapay zeka kullanan bir katılımcı ekibi, yemek yeme zevki hakkında felsefi düşünceler içeren bir pasaj keşfetti ve büyük ödülü kazandı.
Stalin’in bu yarışmasını kazanan biri de ortaya çıkarsa, bu gelişme, Minoslular tarafından yaklaşık 5.000 yıl önce icat edilen gizemli “Linear A” yazı sistemi de dahil olmak üzere benzer şekilde eski, çözülememiş yazıları çözmeyi amaçlayan diğer vatandaş bilimi girişimlerine ilham verebilir.