Günümüzde kıyı erozyonu ve yüksek deniz seviyesi, kıyıların karşı karşıya kaldığı en kritik tehditler ortasında yer alıyor. Uzmanlar, Prof. Omar Defeo önderliğindeki çalışmalarla, global ölçekte kumsalların süratle daraldığını ve kimi bölgelerde büyük ölçekli kayıpların yaşanabileceğini vurguluyor. Bu süreç, yalnızca doğal peyzajı değiştirmekle kalmıyor, tıpkı vakitte kıyı topluluklarının iktisadı, biyolojik çeşitlilik ve kıyı güvenliği açısından da derin tesirler yaratıyor. Bilhassa kentleşmenin ağır olduğu bölgelerde, insan faaliyetleriyle birleşen iklim kaynaklı baskılar, kumsalları süratle tahrip ediyor.
2100 yılına kadar kumsalların durumu konusunda yapılan projeksiyonlar net: kumsalların yaklaşık yarısının yok olabileceği öngörülüyor. Memleketler arası araştırmalar, bu kayıpların bilhassa tropikal ve subtropikal bölgelerde daha bariz olacağını gösteriyor. İklim değişikliğiyle uğraşta atılan adımların yetersizliği, erozyonun suratını artırıyor ve kıyı topluluklarını önemli risklerle baş başa bırakıyor.
Marine Pollution Bulletin mecmuasında 2022 yılında yayınlanan çalışma, kentleşmenin kumsal ekosistemler üzerindeki baskısını ortaya koyuyor. São Paulo’nun kuzeyindeki 30 plaj üzerinde bedellendirilen 90 nokta, ziyaretçi yoğunluğu ile biyolojik çeşitlilik ortasındaki zıt bağlantıyı net halde gösterdi. Ağır ziyaretlerin olduğu bölgelerde canlı çeşitliliğin bariz halde azaldığı ve habitat bütünlüğünün bozulduğu kaydedildi. Bu bulgular, insan tesirinin direkt ekosistem kıtlıklarına dönüştüğünü ispatlar nitelikte.
İklim değişikliğinin kıyı mühendisliği üzerindeki etkileri bağlamında, Nature Climate Change’de 2020 yılında yayımlanan global erozyon tahliline dikkat çekiliyor. Sera gazı emisyonlarının yüksek olduğu senaryolarda kıyı çizgisinin süratle geri çekileceği öngörülüyor. Bu durum, kıyı bölgelerinde altyapı, konut ve turizm üzere dalları direkt etkiliyor. Türkiye’den örnekler de dahil olmak üzere pek çok ülkede, kıyı şeridinin güvenliği ve sürekliliği için acil tedbirler gerekliliğini ortaya koyuyor.
Araştırmaya nazaran:
- 2050 prestijiyle dünya kumsallarının %13–15’i ağır erozyon tehdidi altında olacak.
- Yüzyılın sonunda bu oran %35.7–49.5 aralığına çıkabilir.
- Sahillerinin büyük kısmı kaybolma riskiyle karşı karşıya olan ülkeler ortasında Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Gambiya, Surinam, Komorlar, Gine-Bissau ve Pakistan bulunuyor.
Toplam kayıp uzunluğuna bakıldığında, Avustralya en yüksek risk altında olan ülke olarak öne çıkıyor; 11.426 kilometrelik kumsalın erozyon tehdidi altında olduğu belirtiliyor. Buna paralel olarak Arjantin, Kanada, Şili, Çin, Meksika, Rusya ve ABD de yüksek riskli ülkeler ortasında yer alıyor. Bu datalar, kıyı planlamasında sürdürülebilirlik odaklı bir yaklaşımın ne kadar kritik olduğunu gösteriyor.
İnsani Faaliyetler ve Sürdürülebilir İdare Zorlukları süreçte değerli bir rol oynuyor. Defeo ve grupları, dünya genelinde izledikleri 315 kumsaldan beşte birinden fazlasında ileri düzey erozyon gözlemledi. Bu bulgu, kentleşmenin, turizmin ve kıyı altyapısının bir ortaya geldiği alanlarda çatışmalı bir tesir yarattığını gösteriyor. Texas Galveston kıyılarından paylaşılan bilgiler, kum doruklarının önemli biçimde yok olduğunu ve yürüyüş yollarının artık deniz düzeyine yakın olduğunu ortaya koyuyor. Üst kısımda yapılan müdahalelerin, sırf kuru alanları değil, denizle temas eden alt bölgelerdeki biyolojik çeşitliliği de etkilediğini gösteren net kanıtlar mevcut.
Bu çerçevede yapılacak siyasetler, doğal yatakların korunması, kıyı mühendisliğinin yine tasarlanması ve toplumsal farkındalık ile alakalıdır. Kıyı müdafaa yapıları, geri çekilen kıyı sınırını büsbütün değiştirebilecek kapasitede olduğundan, uzun vadeli ve entegre planlama gerektirir. Ayrıyeten kıyı ekosistemlerini güçlendirmek için doğal tahliller, ekosistem tabanlı adapte olma stratejileri ve sürdürülebilir turizm siyasetleri devreye girmelidir. Böylelikle kıyıların kaybını azaltmakla kalmayıp, mahallî ekonomileri ve toplulukları da korumak mümkün hale gelebilir.
Geleceğe Yönelik Stratejiler kapsamında alınacak en önemli tedbirler, koruma ve restorasyon odaklıdır. Kıyı bankları, kumulasyon plateletleri ve doğal bariyerlerin güçlendirilmesi, kısa vadede tesirli sonuçlar verebilir. Ayrıyeten kent planlamasında yeşil altyapı ve iyileştirilmiş kıyı muhafaza teknikleri ile risk azaltımı sağlanabilir. Toplum tabanlı izleme programları, bilgi odaklı karar sistemlerini güçlendirerek, erozyonun hangi bölgelerde ve ne süratte ilerlediğini daha net gösterir. Böylelikle müdahaleler, bilimsel ispatlar doğrultusunda vaktinde ve maksatlı biçimde uygulanır.
İklim krizi ve insani etkiler birbirini güçlendiren dinamikler olarak kalmaya devam ediyor. Kumsalların geleceğini teminat altına almak için, küresel düzeyde iş birliği, mahallî idarelerin kararlı adımları ve toplumların iştiraki gerekiyor. Bu doğrultuda yürütülen araştırmalar, kayıp oranını minimize etmek için kritik rol oynuyor ve kıyı güvenliği ile sürdürülebilir kalkınmanın kesişim noktasında yeni tahliller sunuyor.
