Bunu da Gördük: Ay, Tehdit Altındaki Alanlardan Oluşan İzleme Listesine Eklendi

Dünya Anıtlar Fonu’ndan Kültürel Mirasın Korunmasına Dair Önemli Bir Liste

Dünya Anıtlar Fonu (WMF), iki yılda bir yayımladığı tehdit altındaki 25 kültürel miras alanının listesinin yeni sürümünü yayınladı. Bu yılki liste, tarihte ilk defa uydumuz Ay’ı da kapsıyor. Koruma örgütünün Dünya Anıtlar Gözetim Listesi, genellikle yalnızca Dünya sınırları içindeki kültürel miras alanlarıyla sınırlı olsa da, son zamanlarda insanlığın Ay’a yönelik artan ilgisi ve ziyaretleri, Ay yüzeyinde bıraktığımız kültürel açıdan önemli izlerin korunması konusundaki endişeleri de beraberinde getirdi.

WMF Başkanı ve CEO’su Bénédicte de Montlaur, bu konuda yaptığı açıklamada, “Ay, insanlığın Dünya’nın ötesine attığı ilk adımlara tanıklık eden eserleri tanıma ve koruma konusundaki acil ihtiyacı yansıtmak için ilk kez listeye dahil edildi. Bu, ortak tarihimizde belirleyici bir andır” ifadelerini kullandı. Bu tür eserler yalnızca bayraklar, kameralar ve anıtlar gibi fiziksel nesneleri değil, aynı zamanda Ay iniş araçlarının ve astronotların ayak izlerinin de korunmasını içeriyor. Montlaur, yeterli koruma protokollerinin eksikliği nedeniyle bu kalıntıların giderek daha fazla riskle karşılaştığını belirterek, “Ay’ın dahil edilmesi, ister Dünya’da ister ötesinde olsun, kolektif anlatımızı yansıtan ve koruyan mirası korumak için proaktif ve işbirlikçi stratejilere olan evrensel ihtiyacı vurguluyor” dedi.

Büyük Risk Altındaki Diğer Kültürel Miraslar

Listede yer alan Ay dışında, Dünya üzerindeki 24 farklı yer de kültürel mirasın ne denli büyük bir risk altında olduğunu göstermektedir. Beş kıtaya yayılmış olan bu alanlar, silahlı çatışmalar, doğal afetler, iklim değişikliği ve turizm gibi üç ana risk eğilimini temsil ediyor. Çatışmaların neden olduğu riskler arasında, insanlık tarihinin genişliğini temsil eden ve yüksek yoğunlukta miras alanlarına sahip olan Gazze’nin tarihi kentsel dokusu öne çıkıyor. UNESCO, 7 Ekim 2023 ile 29 Kasım 2024 tarihleri arasında bu türden 75 yerin hasar gördüğünü doğrulamıştır.

Ülkemizde ise, Antakya antik kenti de listeye dahil edilmiştir. Şubat 2023’te yaşanan depremler, yalnızca büyük bir can kaybına yol açmakla kalmamış, aynı zamanda şehrin önemli tarihi mekanlarının da yıkılmasına sebep olmuştur. Sahra Altı Afrika’da ise iklim değişikliği, listeyi oluşturan panel tarafından kritik bir sorun olarak tanımlanmış ve fırtına dalgaları ile kıyı erozyonu nedeniyle kültürel mirası tehdit eden Swahili kıyıları da listeye eklenmiştir.

Listede ayrıca, Çin’deki Maijishan ve Yungang Budist mağaraları, yoğun turizm baskısı nedeniyle tehlike altında görülmektedir. Arnavutluk’taki Drino Vadisi manastırları gibi diğer bölgelerde de turizm, önemli sorunlardan biri olarak dikkat çekmektedir. Bu tür yerlerin izleme listesine alınmasının, kamuoyunun farkındalığını artıracağı ve risk altındaki alanların korunmasına yönelik fon sağlaması umulmaktadır. Aynı zamanda, bu durum çevredeki topluluklar üzerinde de olumlu bir etki yaratmayı hedeflemektedir.